Η Μεγάλη Θεσμική Διάσταση της Αυτοδιοίκησης: Γιατί ο Δήμαρχος Αθηνών «Δεν μπορεί» ενώ ο Νεοϋορκέζος «Μπορεί»
Ανάρτηση του Πέτρου Κόκκαλη, γραμματέα του «Κόσμος»
Η ανάλυση θέτει μία βαθιά πολιτική διάγνωση για την ισχύ και τον ρόλο των αυτοδιοικητικών θεσμών στην Ελλάδα σε σύγκριση με το αμερικανικό μοντέλο.
Το συμπέρασμα είναι σαφές, αν και ιδεολογικά άβολο: η πιθανότητα ο Zohran Mamdani (Νέα Υόρκη) να επιφέρει άμεσα, μετρήσιμα αποτελέσματα στους δημότες του είναι πολύ υψηλότερη από αυτήν του Χάρη Δούκα (Αθήνα) – όχι λόγω πολιτικής ικανότητας, αλλά καθαρά λόγω θεσμικής αρχιτεκτονικής και διαθέσιμων πόρων.
Το Συνοπτικό Δίλημμα: Υλική Εξουσία vs Συμβολική Επιρροή
H εστίαση γίνεται στη διαφορετική βαρύτητα των δύο δημαρχιακών ρόλων, συγκρίνοντας την υλική εξουσία του ενός με την συμβολική επιρροή του άλλου:
Zohran Mamdani (Νέα Υόρκη): Διαθέτει υλική εξουσία. Ως επικεφαλής μιας «πόλης-κράτους» με προϋπολογισμό άνω των 100 δισ. δολαρίων, μπορεί να μετατρέψει την πολιτική του βούληση σε άμεση πράξη (π.χ., πάγωμα ενοικίων, δωρεάν συγκοινωνίες) είτε με δική του απόφαση είτε μέσω του City Council.
Χάρης Δούκας (Αθήνα): Διαθέτει συμβολική επιρροή. Λειτουργεί σε ένα απολύτως συγκεντρωτικό κρατικό πλαίσιο. Δεν έχει τη θεσμική αρμοδιότητα να ρυθμίσει ενοίκια, να αλλάξει τη δομή των συγκοινωνιών ή τη φορολογία. Κάθε σημαντική «πράσινη» ή «κοινωνική» πολιτική είναι εξαρτημένη από την έγκριση και τη χρηματοδότηση του Υπουργείου Εσωτερικών, της Περιφέρειας ή της Ε.Ε.
Τα Πέντε Κριτήρια της Θεσμικής Ανισότητας
Η ανάλυση αναλύει πέντε βασικούς παράγοντες που εξηγούν αυτή τη διαφορά:
Θεσμική Ισχύς και Εκτελεστική Εξουσία: Ο δήμαρχος Νέας Υόρκης είναι ουσιαστικά «πρωθυπουργός» με άμεση εποπτεία σε εκπαίδευση, υγεία και ασφάλεια. Ο δήμαρχος Αθηναίων είναι «διαμεσολαβητής» που πρέπει να λαμβάνει διαρκώς κρατική συναίνεση και χρηματοδότηση για μεγάλες αλλαγές.
Δημοσιονομική Αυτονομία: Η Νέα Υόρκη διαθέτει ίδια φορολογική βάση (property tax, local income tax) και τη δυνατότητα έκδοσης ομολόγων για άμεσες επενδύσεις. Ο Δήμος Αθηναίων εξαρτάται σε ποσοστό 70-80% από τις κρατικές επιχορηγήσεις (ΚΑΠ), γεγονός που καθιστά την υλοποίηση κοινωνικών προγραμμάτων γραφειοκρατικά αργή και πολιτικά εξαρτημένη από το κράτος.
Πολιτική Κουλτούρα και Συμμετοχή: Ο Mamdani στηρίζεται σε ένα οργανωμένο, διεκδικητικό κοινωνικό κίνημα (π.χ., Democratic Socialists of America, housing movements) που ασκεί πίεση από τα κάτω για ριζικές αλλαγές. Ο Δούκας στηρίζεται σε μια τεχνοκρατική διοίκηση, με χαμηλή και αποσπασματική συμμετοχή πολιτών, στερούμενος έτσι τον απαραίτητο κοινωνικό μοχλό για τον μετασχηματισμό.
Πεδίο Δράσης και Μετρησιμότητα: Ο Mamdani μπορεί να επηρεάσει άμεσα το διαθέσιμο εισόδημα των πολιτών, αλλάζοντας το «κόστος διαβίωσης» (ενοίκιο, μετακίνηση). Ο Δούκας περιορίζεται σε περιβαλλοντικούς και πολεοδομικούς στόχους (πράσινο, θερμική ανθεκτικότητα) που βελτιώνουν το «μικροκλίμα ζωής» μακροπρόθεσμα, χωρίς άμεσο αντίκτυπο στο πορτοφόλι.
Κλίμακα και Συστημική Βαρύτητα: Η Νέα Υόρκη (8,5 εκατ. κάτοικοι) ως παγκόσμια μητρόπολη έχει τη δυνατότητα να δημιουργήσει πολιτικό προηγούμενο και να επηρεάσει ομοσπονδιακές πολιτικές. Η Αθήνα (700.000 κάτοικοι) λειτουργεί εντός εθνικού πλαισίου, με τις επιτυχημένες πρωτοβουλίες της να παραμένουν «πιλότοι» και όχι μετασχηματισμοί συστήματος.
Το Πολιτικό Ζητούμενο για τον Προοδευτικό Χώρο
Ο Mamdani εκπροσωπεί το μοντέλο της «δημοτικής κυριαρχίας» (η πόλη ως πολιτικό εργαστήριο), ενώ ο Δούκας το μοντέλο της «δημοτικής διαμεσολάβησης» (βελτίωση εντός στενών θεσμικών ορίων).
Η ρεαλιστική πιθανότητα για άμεσα αποτελέσματα στους δείκτες διαβίωσης είναι 70% για τον Mamdani και μόλις 30% για τον Δούκα.
Η τελική ανάγνωση είναι μία: Αν ο προοδευτικός χώρος θέλει οι Έλληνες δήμαρχοι να αποκτήσουν τη δύναμη να υλοποιήσουν τις μεγάλες κοινωνικές και πράσινες υποσχέσεις, το ζητούμενο δεν είναι η διαχείριση, αλλά ο θεσμικός επανασχεδιασμός της Αυτοδιοίκησης, δηλαδή πραγματική αποκέντρωση, δημοσιονομική αυτονομία και ενίσχυση της τοπικής δημοκρατίας. Χωρίς αυτά, η αυτοδιοίκηση στην Αθήνα παραμένει τεχνοκρατική διαχείριση και όχι πολιτικός μετασχηματισμός.
