Γράφει ο Νίκος Καραχάλιος

Πρόεδρος FORUM2020.GR

«Τα τελευταία 30-50 χρόνια, η νεοφιλελεύθερη ιδεολογία έχει επικρατήσει σε μεγάλες περιοχές του πλανήτη. Αυτή η προσέγγιση επικεντρώνεται στην άποψη ότι «η αγορά γνωρίζει καλύτερα» ότι «the business of business is business», και ότι οι κυβερνήσεις πρέπει να αποθαρρύνονται από το να θέτουν ξεκάθαρους κανόνες για τη λειτουργία των αγορών.

Αυτές οι δογματικές πεποιθήσεις αποδείχθηκαν λάθος. Αλλά ευτυχώς, δεν είμαστε καταδικασμένοι (!) από τη μοίρα να τις ακολουθούμε»…!!!

Σε ποιόν ανήκει η παραπάνω τοποθέτηση;

Στον Jeremy Corbin;

Όχι.

Στον Bernie Sanders;

Όχι.

Μήπως στον Γιάνη Βαρουφάκη;

Πάλι όχι.

Τη θέση αυτή πήρε ο Klaus Schwab!

Για όσους ακούνε για πρώτη φορά το όνομά του είναι ο ιδρυτής και Εκτελεστικός Πρόεδρος του World Economic Forum , πιο γνωστού στην πατρίδα μας ως το «Φόρουμ του Νταβός»!

Το περιοδικό Time έκανε ένα σπουδαίο αφιέρωμα στους 100 πιο «επιδραστικούς» ανθρώπους που ζουν σήμερα επάνω στη Γη και ζήτησε τη γνώμη τους για το πώς μπορούμε να αλλάξουμε τον αρνητικό ρου που έχει πάρει η ιστορία με την εμφάνιση του Covid-19, αλλά και με το τί πρέπει να κάνουμε όταν με το καλό (;) περάσει (αν περάσει) σε 1-2 χρόνια.

Φανταστείτε λοιπόν πως κάνουμε ένα μικρό ταξίδι στο χρόνο. Βρισκόμαστε στο 2023. Η πανδημία έχει περάσει και η παγκόσμια οικονομία (ελπίζουμε πως) βρίσκεται στο δρόμο της ανάκαμψης. Πώς φτάνουμε σε αυτό το σημείο; Πώς το οικονομικό μας σύστημα και οι κοινωνίες μας εξελίχθηκαν για να ανταπεξέλθουν στη μεγαλύτερη κρίση του αιώνα μας;

Μεγάλα ερωτήματα που ζητούν μεγάλες απαντήσεις. Σίγουρα απαιτούν πιο φωτεινά μυαλά από του υπογράφοντος και πιο πολυεπίπεδες και πολυσύνθετες λύσεις από αυτές που χωράνε στον περιορισμένο χώρο ενός ιντερνετικού άρθρου. Επικεντρώνω λοιπόν την προσπάθεια χρησιμοποιώντας κείμενα δύο εκ των πιο σκληρών εκπροσώπων της «συστημικής» σκέψης, που ταυτόχρονα ηγούνται και θεσμικών φορέων.

Ο Klaus Schwab τεκμηριώνει την τοποθέτησή του στο πολυαναμενόμενο βιβλίο του «Stakeholder Capitalism» (θα εκδοθεί στις ΗΠΑ από τον οίκο Wiley τον Ιανουάριο του 2021).

Το δοκίμιό του στο ΤΙΜΕ έχει ένα τίτλο που μιλάει από μόνος του σε όσους δογματικούς νεοφιλελεύθερους «αρνητές» της αλλαγής (και είναι οι περισσότεροι σε θέσεις κλειδιά στη Χώρα μας), σπεύσουν να πουν πως απέσπασα επιλεκτικά ένα μόνο σημείο από την ανάλυσή του, για να τεκμηριώσω τη θέση μου: «Μια καλύτερη οικονομία είναι δυνατή. Θα πρέπει να φανταστούμε τον καπιταλισμό αλλιώς, αν θέλουμε να πετύχουμε».

Ο «Καπιταλισμός των Μετόχων» ήρθε η ώρα να μεταλλαχθεί, να περιλαμβάνει κοινωνικές υπεραξίες και να λειτουργεί με βάση τις πιο ολιστικές αρχές της Περιβαλλοντικής, Κοινωνικής και Εταιρικής Διακυβέρνησης (ESG). Η «νέα καπιταλιστική κανονικότητα» θα διασφαλίζει ότι οι σχέσεις δημοσίου και ιδιωτικού τομέα θα έχουν ως κίνητρο και το δημόσιο συμφέρον και όχι μόνο τον ιδιωτικό πλουτισμό.

Οι ελεύθερες αγορές, το διεθνές εμπόριο και ο ανταγωνισμός επιδιώκουν τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου για όλους τους πολίτες. Θεωρητικά. Γιατί πρακτικά οι ανισότητες που δημιουργούνται -ειδικά στον 2ο και τον 3ο Κόσμο- είναι τεράστιες. Το σύστημα χρειάζεται επανατοποθέτηση. Όχι απαραίτητα στροφή 180ο. Γιατί τότε θα μιλούσαμε για αυτοκατάργηση. Οι επιχειρήσεις -πολυεθνικές και μη- δεν χρειάζεται να σταματήσουν να αποζητούν κέρδη για τους μετόχους τους.

Μπορούν όμως να παράγουν προϊόντα (αγαθά και υπηρεσίες) και σαφέστατα και κέρδη όχι όμως μόνο χρηματικά, αλλά και οφέλη κοινωνικά, σε μια πιο μακρόπνοη προοπτική στον οργανισμό τους και την αποστολή τους. Να σταματήσουν να κοιτάνε το NPL του επόμενου 3μήνου και τον ισολογισμό της χρονιάς που έρχεται και να δουν πιο μπροστά, στην επόμενη δεκαετία, στην επόμενη γενιά. Ίσως αυτό το μικρό στη σκέψη βήμα, αλλά μεγάλο ως προς τη δράση μας οδηγήσει από τον «Καπιταλισμό των Μετόχων» στον «Καπιταλισμό των Κοινωνικών Εταίρων».

Το ερώτημα είναι αν κάτι τέτοιο είναι εφικτό σε αδύναμες οικονομίες, όπως η ελληνική, οι οποίες μάλιστα προέρχονται από ένα παρατεταμένο (επί μία δεκαετία) μνημονιακό σοκ. (Αυτό θα αποτελέσει αντικείμενο ενός άλλου σημειώματος, που θα αναλύει το πόρισμα της Επιτροπής Πισσαρίδη).

Δεν είναι καθόλου τυχαίο πως το IMF, το διαβόητο στην Ελλάδα Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, επέλεξε μια Οικονομολόγο του περιβάλλοντος για τη θέση της Γενικής Διευθύντριάς του (Οκτώβριος 2019). Η Kristalina Georgieva στα 66 της, δηλώνει πως «παρουσιάζεται μια και μοναδική στον αιώνα μας ευκαιρία να χρηματοδοτήσουμε ένα βιώσιμο μέλλον».

Ανατρέπει τα δόγματα της φειδωλής χρήσης των κεφαλαίων για ανάπτυξη, λέγοντας πως «πρόσθετοι πόροι πρέπει να χρησιμοποιηθούν με σοφία».

Στην ίδια γραμμή κινείται και ο Doug Mc Millon, ο CEO της Walmart, του Αμερικανικού γίγαντα αξίας 500 δις δολαρίων, τζίρου 15 δις και των 2.200.000 εκατομμυρίων υπαλλήλων. Δίνει έμφαση στην επαναπροτεραιοποίηση των αποφάσεων που λαμβάνονται. «Δεν είναι το μόνο θέμα του Covid-19 η δημόσια υγεία, η ασφάλεια πελατών, προμηθευτών και εργαζομένων. Είναι ζήτημα για την ίδια την εταιρία να επενδύσει στο «καλό», γιατί έτσι ενδυναμώνεται και η ίδια και οι σχέσεις της με το περιβάλλον της.

Συμπέρασμα;

Ο Covid-19 μας δίνει μια μεγάλη ευκαιρία να επανεφεύρουμε το οικονομικό μας μοντέλο. Όχι να ακυρώσουμε το σύστημα, αλλά να το αναπροσαρμόσουμε. Οι κυβερνήσεις πρέπει να κινηθούν από το «Μεγάλο Κράτος» στο «Έξυπνο Κράτος» και οι επιχειρήσεις από τον «Καπιταλισμό τω Μετόχων» στον «Καπιταλισμό των Κοινωνικών Εταίρων». Αυτό σημαίνει πως οφείλουμε να ξαναγράψουμε ένα κοινωνικό οικονομικό συμβόλαιο το συντομότερο δυνατόν, πριν η κρίση παγιώσει νέα αρνητικά δεδομένα.